GIẢI PHẪU CHỨC NĂNG KHỚP GỐI. CƠ VÀ HOẠT ĐỘNG CƠ

Cập nhật lần cuối vào 13/08/2023

Phần 2 giải phẫu chức năng khớp gối trình bày các cơ và hoạt động cơ ở phức hợp gối.

XEM LẠI: GIẢI PHẪU CHỨC NĂNG KHỚP GỐI. XƯƠNG VÀ KHỚP

CÁC CƠ TÁC ĐỘNG LÊN KHỚP GỐI

Gồm các cơ một khớp (chỉ tác động ở một khớp) và các cơ hai khớp.

XEM VIDEO:

2.2.8. Ôn lại các cơ vùng gối

CÁC HOẠT ĐỘNG CƠ LÊN KHỚP GỐI

Duỗi gối

• Duỗi gối đóng vai trò rất quan trọng trong tạo lực của chi dưới trong hầu hết các hoạt động chạy nhảy hoặc di chuyển. Các cơ duỗi gối cũng thường co cơ ly tâm và làm giảm tốc khi khớp gối bị gập nhanh.
• Cơ tứ đầu đùi (gồm cơ thẳng đùi và rộng giữa ở phần giữa, cơ rộng ngoài ở bên ngoài và rộng trong ở bên trong, chi phối bởi thần kinh đùi L2-L3) là một trong những nhóm cơ mạnh nhất của cơ thể, có thể mạnh hơn cơ gập gối đến ba lần.
• Cơ lớn nhất và mạnh nhất của cơ tứ đầu đùi là cơ thẳng ngoài. Cơ thẳng đùi thường không đóng góp đáng kể vào lực duỗi gối trừ phi khớp háng ở tư thế thuận lợi (duỗi háng). Khi đi và chạy, cơ thẳng đùi góp phần vào lực duỗi ở thời kỳ nhấc ngón khi đùi ở tư thế duỗi. Tương tự, khi đá, hoạt động của cơ thẳng đùi đạt tối đa trong giai đoạn chuẩn bị khi đùi quá duỗi ra sau và gối ở tư thế gấp.

Gấp gối

• Nhóm cơ chính hoạt động gấp gối là các cơ hamstring, gồm cơ nhị đầu đùi ở ngoài và các cơ bán mạc, cơ bán gân ở trong. Đây là các cơ hai khớp, tác động cả lên khớp háng (gây duỗi háng). Chúng cũng là các cơ xoay của khớp gối vì bám tận ở mặt bên gối (xoay ngoài với cơ nhị đầu đùi, xoay trong với cơ bán gân và bán mạc). Với vai trò cơ gấp, các cơ hamstring có thể tạo lực lớn nhất khi gối gấp 90° và giảm đi khi gối duỗi (giảm đến 50% ở tư thế duỗi tối đa).
• Hai cơ thuộc nhóm cơ chân ngỗng (pes anserius) khác (ngoài cơ bán gân) là cơ may và cơ thon cũng góp phần vào gấp gối.
• Cơ khoeo là cơ gấp gối yếu.
• Cơ bụng chân cũng góp phần vào gấp gối đặc biệt khi bàn chân ở tư thế trung tính hoặc gập mu. (Tuy nhiên có thể có vai trò duỗi gối khi cơ tứ đầu đùi yếu, đảo ngược hoạt động cơ)

XEM VIDEO: 

Xoay trong

Xoay trong xương chày được tạo bởi các cơ bên trong: cơ may, cơ thon, cơ bán gân, cơ bán mạc, và cơ khoeo. Lực xoay trong lớn nhất khi gối gấp 90° và xoay ngoài.

Xoay ngoài

Cơ nhị đầu đùi là cơ xoay ngoài duy nhất.

Xoay trong và xoay ngoài là những vận động cần thiết cho chức năng của khớp gối.

Vai trò của cơ khoeo:

Là một cơ nhỏ ở phía sau gối, cơ khoeo có vai trò bảo vệ phía sau. Tham gia vào động tác gấp gối không đáng kể, nhưng cơ khoeo là một cơ quan trọng được xem là cơ “chìa khóa”, mở khóa duỗi gối với tác dụng xoay trong xương chày (hoặc xoay ngoài xương đùi). Ở tư thế chuỗi đóng (bàn chân tựa), nó mở khóa bằng xoay ngoài xương đùi so với xương chày, ở tư thế chuỗi mở (bàn chân hở đất), nó mở khóa bằng xoay trong xương chày/xương đùi.

Sức mạnh các cơ khớp gối

• Các cơ duỗi khớp gối thường mạnh hơn các cơ gấp gối suốt tầm vận động. Lực duỗi gối tối đa đạt được ở góc gấp gối 50° đến 70°.
• Lực gập mạnh nhất ở 20° đến 30° đầu của gấp từ vị trí duỗi. Lực gấp gối mạnh hơn nếu háng gập bởi vì liên hệ chiều dài- sức căng của cơ hamstring được cải thiện. Tỷ lệ sức mạnh co cơ đẳng động giữa cơ hamstring và cơ tứ đầu thường là 0,5 (các cơ hamstring mạnh bằng một nửa cơ tứ đầu đùi).
• Lực xoay trong và xoay ngoài thường lớn nhất với gối gập 90° vì ở tư thế này tầm vận động xoay là lớn nhất. Lực xoay trong tăng khoảng 50% từ gấp gối 45° đến gấp gối 90°. Tư thế của khớp háng cũng ảnh hưởng đến lực xoay trong, lực lớn nhất ở góc gấp háng 120°, góc mà cơ thon và các cơ hamstring đạt hiệu quả nhất. Lực xoay trong thường lớn hơn lực xoay ngoài.

Cơ	Dây thần kinh	Khoanh tuỷ
Tứ đầu đủi	Đùi	L2, L3, L4
Hamstrings	Toạ (riêng đầu ngắn cơ nhị đầu do thần kinh mác chung)	L5, S1, S2
Kheo	Chày	L4, L5, S1
Bụng chân	Chày	S1, S2

VẬN ĐỘNG KẾT HỢP CỦA HÁNG VÀ GỐI

Nhiều vận động chi dưới đòi hỏi hoạt động phối hợp ở khớp háng và khớp gối, và càng phức tạp bởi có nhiều cơ hai khớp giữa các khớp này. Sự đồng hoạt động của các cơ chủ vận và đối vận một khớp và hai khớp cần để tạo nên vận động với một lực và hướng phù hợp. Sự điều hợp này là cần thiết cho sự chuyển tiếp không có điểm dừng (cắt ngang) giữa duỗi và gấp.

• Ví dụ, khi đi, sự đồng hoạt động của cơ mông lớn (một khớp) và cơ thẳng đùi (duỗi gối) là cần thiết để tạo lực vừa duỗi đồng thời cả háng và gối. Thêm vào đó, sự đồng hoạt động của cơ thắt lưng chậu và các cơ hamstring tạo thuận gấp gối bằng cách loại đi vận động ở khớp háng.

Tư thế của khớp háng thay đổi hiệu quả của các cơ hoạt động lên khớp gối.

• Ví dụ góc khớp háng ảnh hưởng lớn lên cánh tay moment của cơ nhị đầu đùi.

Tầm vận động ở gối cũng thay đổi với sự thay đổi tư thế khớp háng.

• Ví dụ, gối gấp khoảng 145° khi đùi gấp và 120° khi đùi duỗi thẳng. Sự khác biệt tầm vận động này là do mối liên hệ chiều dài- sức căng trong nhóm cơ hamstring.

Xem thêm: Khám khớp Gối P1. Các bước cơ bản