HIPPOCRATES, “ÔNG TỔ” CỦA Y HỌC TÂY PHƯƠNG

Hãy nghe bài viết
Getting your Trinity Audio player ready...

Cập nhật lần cuối vào 06/06/2023

Hippocrates

(460 TCN – khoảng 370 TCN)

Hippocrates được xem là “ông tổ” của nền y học phương Tây.

Ông đã hệ thống hóa các phương pháp điều trị y tế, tách chúng khỏi tôn giáo và mê tín dị đoan. Ông đã đào tạo các thầy thuốc theo phương pháp của mình và cùng với các học trò, đã biên soạn một lượng lớn sách giáo khoa y học.

Lời thề Hippocrates (Hippocratic Oath) nổi tiếng đã ràng buộc các thầy thuốc tuân theo các thực hành đạo đức.

Mục lục

Sự khởi đầu

Hippocrates sinh vào năm 460 trước Công nguyên (năm đầu tiên của Olympic lần thứ 80) trên đảo Kos ở thời kỳ Hy Lạp cổ đại. Hippocrates là một cái tên phổ biến ở Hy Lạp, vì vậy để chắc chắn về danh tính của ông, ông thường được gọi là Hippocrates xứ Kos hoặc Hippocrates Vĩ đại (Hippocrates the Great).

Tính theo các mốc thời gian của các học giả lừng danh thời cổ đại, Hippocrates sống sau Pythagoras; cùng thời với Socrates, Plato, và Democritus; và ông vẫn còn sống trong những năm đầu đời của Aristotle.

Hình: Các mốc thời gian của các nhà khoa học và triết học Hy Lạp cổ đại nổi tiếng

Cuộc đời của Hippocrates

Những gì chúng ta biết về cuộc đời của Hippocrates chỉ bao gồm những mảnh ghép vụn vặt, chẳng hạn như một đoạn trích trong tác phẩm Protagorus của Plato, qua đón chúng ta biết rằng Hippocrates xứ Kos là người giỏi nhất trong các thầy thuốc Hy Lạp. Trong tác phẩm Phaedrus của Plato, chúng ta biết rằng Hippocrates là một giảng sư nổi tiếng có học thuyết y khoa của riêng mình. Chúng ta có thể chắc chắn một cách hợp lý rằng thông tin này là đáng tin cậy, bởi vì nó được ghi lại cùng thời của Hippocrates và từ thành phố Athens vĩ đại, cho thấy danh tiếng của ông đã lan rộng đến đó.

Hầu hết các thông tin khác về Hippocrates đến từ các nguồn sau này và có mức độ tin cậy khác nhau. Một số thông tin được cho là đáng tin cậy, như của học giả Soranos xứ Ephesus, sống ở thế kỷ thứ hai sau Công nguyên dựa trên các tài liệu trước đó của người giữ thư viện, nhà địa lý và nhà toán học vĩ đại, Eratosthenes. Một số tài liệu tham khảo khác, chẳng hạn như Các bức thư (Letters ) từ thời kỳ La Mã, được xem là khó có thể tin chắc và sẽ được bỏ qua trong bài viết này.

Hippocrates là một thành viên của dòng tộc Asclepiad, một dòng dõi quý tộc được đánh giá cao với nhiều người hành nghề y và truyền thống phục vụ cho xứ Hy Lạp. Tên ông nội của ông là Hippocrates và tên của bố đẻ là Heraclides. Mẹ ông tên là Phaenareta và bà cũng xuất thân từ một gia đình quý tộc.

Theo truyền thống của gia đình, Hippocrates được bố đào tạo để trở thành một thầy thuốc. Ông bắt đầu hành nghề ở xứ Kos và kết hôn với một phụ nữ quý tộc không rõ tên. Ông có hai người con trai: Thessalus và Dracon, và một người con gái. Thessalus và Dracon đều tiếp nối truyền thống của gia đình và trở thành những thầy thuốc giỏi. Con rể của ông, Polybus, cũng được Hippocrates rèn luyện trở thành thầy thuốc.

Sau khi cha mẹ ông qua đời và con gái ông đã kết hôn, Hippocrates cùng với các con trai của ông đi thuyền từ đảo Kos đến vùng Thessaly của đất liền Hy Lạp. Thessaly là đất tổ của Hippocrates. Con rể của ông là Polybus tiếp quản việc khám chữa bệnh của Hippocrates trên đảo Kos.

Ở Thessaly, Hippocrates có lẽ đã khám chữa bệnh ở một vài thành phố để nghiên cứu một trong những học thuyết của mình, rằng môi trường sinh sống của mỗi người ảnh hưởng đến sức khỏe của con người .

Hippocrates và bệnh dịch

Vào khoảng năm 420 trước Công nguyên, Hippocrates đã gặp gỡ những kẻ ‘mọi rợ’ đến từ các vùng đất phía bắc Hy Lạp và biết được về một bệnh dịch đang ảnh hưởng đến họ. Ông xem xét khí hậu và hướng gió và dự đoán chính xác bệnh dịch sẽ lan đến Hy Lạp và gửi cảnh báo đến các thành phố của Hy Lạp.

Trong thời gian dịch bệnh, Hippocrates, lúc đó mới ngoài bốn mươi tuổi, đã đi chu du khắp các thành phố của Hy Lạp để điều trị căn bệnh này. Các con trai và học trò của ông cũng đã làm theo ông. Với những cống hiến của ông, thành phố Athens đã ban tặng cho Hippocrates một chiếc vương miện bằng vàng.

Nguồn của thông tin này là Bài phát biểu của Sứ thần (Speech of the Envoy), được viết bởi những học trò của Hippocrates. Không có báo cáo độc lập nào ở Hy Lạp về một bệnh dịch đến từ phía bắc vào thời điểm này. Tuy nhiên, câu chuyện này có thể là sự thật, bởi vì Bài phát biểu của Sứ thần cũng đề cập đến những dòng chữ khắc về Hippocrates và con trai của ông là Thessalus tại Delphi, nơi của nhà tiên tri nổi tiếng, và những dòng chữ như vậy thực sự tồn tại.

Hình: Delphi – di tích của Đền thờ Apollo, nơi các nhà tiên tri (oracle) báo trước về tương lai.

Sự trỗi dậy của nền Y học Hy Lạp

Hippocrates thường được xem là ông tổ/cha đẻ của ngành y. Ông không phát minh ra y học: vào thời cổ đại, người Ai Cập từ lâu đã được xem là những thầy thuốc vĩ đại nhất.

Darius Đại đế, người cai trị một đế chế rộng lớn, được thể hiện trên một chiếc bình Hy Lạp.

Darius Đại đế, Vua của xứ Ba Tư, thường tin tưởng vào các thầy thuốc Ai Cập. (Darius chết khoảng 14 năm trước khi Hippocrates được sinh ra.)

Tuy nhiên, vào một lần sau khi ông bị trật khớp cổ chân, các thầy thuốc Ai Cập của ông đã làm cho bệnh tình nặng hơn; vua Darius đau nhức đến nỗi không thể ngủ được.

Sau một tuần đau đớn vật vã, ông biết rằng mình hiện đang giam giữ một thầy thuốc người Hy Lạp, tên là Democedes xứ Croton. Trong tuyệt vọng, ông đã triệu hồi thầy thuốc người Hy Lạp này đến cung điện của mình. Sử dụng các phương pháp nhẹ nhàng hơn so với người Ai Cập, Democedes đã làm dịu cơn đau, làm cho Đức vua Darius ngủ được, và sau đó hồi phục hoàn toàn.

Điều này đánh dấu một sự chuyển đổi – sự trỗi dậy của y học Hy Lạp và sự suy yếu của y học Ai Cập.

Một chiếc bình Hy Lạp từ năm 480 – 470 trước Công nguyên, được làm một hoặc hai thập kỷ trước khi Hippocrates ra đời, tả cảnh một thầy thuốc chăm sóc bệnh nhân. 

Những đóng góp của Hippocrates cho Khoa học

Hippocrates nổi tiếng bởi vì:

  • Ông đã hệ thống hóa y học
  • Ông lập ra Trường phái các thầy thuốc vĩ đại nhất thời cổ đại
  • Ông đã viết Lời thề Hippocrate nổi tiếng 
  • Ông và những học trò của ông đã biên soạn một lượng lớn tài liệu y học

Một số thành công của Trường phái Hippocrate là:

  • quy các bệnh là do nguyên nhân tự nhiên chứ không phải lý do siêu nhiên
  • điều trị bệnh thông qua lý luận hợp lý hơn thay vì phép thuật hoặc tế lễ cho các vị thần
  • xác định rằng môi trường, chế độ ăn uống và lối sống có thể góp phần làm suy giảm sức khỏe
  • nhấn mạnh lòng tử tế, sự dịu dàng và sạch sẽ trong điều trị
  • đảm bảo các thầy thuốc hoạt động một cách chuyên nghiệp, bao gồm cả việc lưu giữ hồ sơ y tế cho từng bệnh nhân
  • tiên lượng, lưu hồ sơ chi tiết cho nhiều bệnh nhân cho phép các thầy thuốc biết diễn tiến có thể xảy ra của một bệnh

Một số sai lầm của Trường phái này là:

  • thiếu hiểu biết về giải phẫu người – mổ xẻ cơ thể người được xem là bất hợp pháp
  • thực hành “giả khoa học” khi cho rằng các bệnh tật và sức khỏe kém là do sự mất cân bằng trong ‘các dịch thể’ mật đen, máu, niêm dịch và mật vàng
  • phụ thuộc quá nhiều vào khả năng chữa lành của tự nhiên để chữa bệnh: ngay cả trong thời cổ đại, điều này đã bị chỉ trích: Asclepiades xứ Bithynia vào thế kỷ thứ hai trước Công nguyên đã mô tả điều này như là “trầm tư trên sự chết chóc”. Trong các văn bản Epidemics I và III của Hippocrates , trong số 42 trường hợp được báo cáo, hơn một nửa kết thúc bằng cái chết của bệnh nhân.

Người Tiên phong về Y học

Hippocrates là người tiên phong trong khoa học y học và do đó những sai lầm là điều hoàn toàn có thể hiểu được. Ví dụ, chúng ta biết rằng người Hy Lạp cổ đại đã biết đến việc khử muối.

Không lâu sau khi Hippocrates mất, Aristotle đã viết:

“Nước muối, khi nó bốc hơi, sẽ trở thành ngọt và hơi nước không tạo thành nước muối nữa khi nó ngưng tụ.”

Hippocrates ARISTOTLE, Khí tượng học

Không nghi ngờ gì nữa, Hippocrates đã biết được đặc tính bốc hơi của nước khi ông mô tả một thí nghiệm về băng đá và nước tan.

“Thí nghiệm sau đây sẽ chứng minh điều đó. Vào mùa đông, hãy đong nước vào bình và để ở ngoài trời, nơi nó sẽ đóng băng tốt nhất. Vào ngày hôm sau, hãy mang nó che lại, ở nơi đá sẽ tan chảy tốt nhất. Sau khi tan băng, bạn sẽ thấy có ít nước hơn ban đầu. “

HippocratesHIPPOCRATES. Về Không khí, Nước và Nơi chốn

 Hippocrates đã tin tưởng không đúng rằng ‘phần nước nhẹ nhất là phần ngọt nhất’ về nước bị mất đi trong quá trình đóng băng và tan băng, để lại nước “kém chất lượng”. Ông đã đưa ra kết luận sai lầm rằng uống nước tan đông là một lựa chọn không tốt đối với những người muốn sức khỏe tốt.

Chúng ta chỉ có thể ngưỡng mộ niềm tin của ông vào sức mạnh của các thí nghiệm để tiết lộ sự thật, mặc dù trong trường hợp này, nó đã đưa ông đến một kết luận sai lầm.

Ý nghĩa của điều Hippocrates đã làm cho khoa học và sức khỏe bằng cách tách rời bệnh lý với các mê tín dị đoan là không điều thể phủ nhận. Ví dụ, cố gắng tìm hiểu một căn bệnh bằng cách sử dụng những lời giải thích hợp lý, có suy luận thay vì đổ lỗi cho sự xâm nhập chiếm hữu của một linh hồn xấu xa, là một bước quan trọng trong hiểu biết của con người về bệnh tật.

Tuy nhiên, sẽ mất gần 2.500 năm nữa:

  • Rudolf Virchow mới khẳng định rằng nguyên nhân thực sự của bệnh là bất thường hoạt động của các tế bào.
  • Louis Pasteur mới đưa ra thuyết vi trùng gây bệnh, cho thấy hoạt động bất thường của tế bào trong nhiều trường hợp là do các vi sinh vật xâm nhập gây ra.

Không phải tất cả các cuốn sách y học được cho là của Hippocrates đều do ông thực sự viết – thực sự không có bằng chứng trực tiếp nào cho thấy ông đã đích thân viết bất kỳ cuốn nào trong số đó. Một số hoặc tất cả nội dung của 60 tác phẩm Hippocrate chắc chắn được viết bởi những học trò của ông, chẳng hạn như người con rể Polybus của ông. Nhiều tác phẩm đã bị thất lạc.

Trường phái Hippocrate đã thống trị lĩnh vực Y học trong 500 năm cho đến khi các tác phẩm của Galen xâm nhập và truyền bá .

“Đọc quá khứ, chẩn đoán hiện tại, dự đoán tương lai; hãy thực tập các hành động này. Đối với bệnh, hãy tạo thói quen làm hai điều – giúp đỡ, hoặc ít nhất là không gây hại. “

“Read the past, diagnose the present, foretell the future; practice these acts. As to diseases, make a habit of two things — to help, or at least to do no harm.”

Hippocrates HIPPOCRATES, Dịch tễ I (Epidemic I)

Một số chi tiết cuối đời

Hippocrates qua đời và được chôn cất tại Larissa, Thessaly. Ông được cho là đã qua đời cùng năm với Democritus, điều đó có nghĩa là – tùy thuộc vào nguồn tin – ông qua đời ở tuổi 90, hoặc có thể là 104, hoặc thậm chí là 109.

Hai người con trai của ông, đều được ông đào tạo thành thầy thuốc, tiếp tục truyền thống của gia đình và dạy dỗ những người con trai của họ trở thành những thầy thuốc; cả hai cũng đặt tên cho một người con trai là Hippocrates. Trong các bài viết về lịch sử, Hippocrates trong bài viết này, Hippocrates xứ Kos, thường được gọi là Hippocrates II, các cháu trai của ông là Hippocrates III và Hippocrates IV, và ông nội của ông là Hippocrates I.

Sau khi ông mất, một giáo phái được thành lập trên đảo Kos quê hương của ông. Hippocrates được tôn thờ như bậc thần thánh, với những cuộc tế lễ được thực hiện vào ngày sinh của ông. Liệu Hippocrates, một nhà khoa học lý trí, có chấp thuận điều này hay không, chúng ta không thể chắc chắn.

MinhdatRehab Dịch theo: https://www.famousscientists.org/hippocrates/

👋 Chào bạn!

Hãy nhập địa chỉ email của bạn để đăng ký theo dõi blog này và nhận thông báo về các bài mới qua email mỗi tuần.

MinhdatRehab

Gởi bình luận

Xin lỗi. Bạn không thể sao chép nội dung ở trang này