TẬP THỂ DỤC AN TOÀN VÀ HIỆU QUẢ CHO NGƯỜI BỆNH HÔ HẤP MẠN TÍNH

Với người mắc hen suyễn hay bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), việc vận động có thể gây lo lắng vì sợ khó thở. Nhưng nếu tập đúng cách, thể dục lại chính là “thuốc bổ” giúp phổi khỏe hơn, cơ thể dẻo dai hơn và cuộc sống tích cực hơn. Bài viết này sẽ đồng hành cùng bạn từ cách thở, nguyên tắc an toàn đến kế hoạch tập luyện hằng tuần.

Vì sao tập thể dục là “người bạn” của người bệnh hô hấp?

• Cải thiện kiểm soát bệnh: Tim và cơ bắp khỏe hơn, cơ thể dùng oxy hiệu quả hơn, giúp giảm khó thở và viêm đường thở.
• Nâng cao chất lượng sống: Bớt hụt hơi khi leo cầu thang, đi chợ, làm việc nhà.
• Tâm lý thoải mái: Giảm lo âu, căng thẳng, ngủ ngon hơn.
• Hỗ trợ toàn diện: Kiểm soát cân nặng, giảm gánh nặng cho phổi và tim.

Nền tảng vững chắc: Tập thở đúng cách

Trước khi tăng vận động, hãy rèn luyện cách thở. Người bệnh hô hấp thường bị giữ lại khí cũ trong phổi, làm phổi “nặng nề”. Tập thở sẽ giúp làm rỗng phổi tốt hơn, tăng trao đổi khí và giảm mệt.

Hai kỹ thuật cơ bản:

1. Thở chúm môi (Pursed-lip breathing):

• Ngồi hoặc đứng thoải mái.
• Hít vào chậm rãi bằng mũi trong 2 giây.
• Chúm môi như huýt sáo, thở ra từ từ, gấp đôi thời gian hít vào.
• Tập 5–10 nhịp/lần, nhiều lần trong ngày.
  👉 Giúp giảm cảm giác hụt hơi, đặc biệt ở COPD.
  

2. Thở cơ hoành (Diaphragmatic breathing):

1. • Nằm ngửa hoặc ngồi tựa ghế, thả lỏng vai.
   • Một tay đặt ngực, một tay đặt bụng.
   • Hít vào bằng mũi, bụng phồng lên, ngực di chuyển ít.
   • Thở ra chậm bằng miệng, bụng xẹp xuống.
   • Lặp lại 5–10 phút, 2–3 lần/ngày.
     👉 Huấn luyện cơ hoành hoạt động tốt hơn, tăng hiệu quả thở.
     

💡 Mẹo nhỏ: Kết hợp thở chúm môi khi đang đi bộ hoặc leo cầu thang sẽ giúp bạn đỡ hụt hơi.

6 quy tắc an toàn trước khi tập

1. Tham khảo bác sĩ trước khi bắt đầu.
2. Mang theo thuốc cắt cơn (ví dụ thuốc xịt giãn phế quản).
3. Lắng nghe cơ thể: dừng tập nếu ho nhiều, khò khè, chóng mặt hoặc khó thở nặng.
4. Chọn môi trường trong lành, tránh bụi, khói, thời tiết quá lạnh hay khô.
5. Khởi động và hạ nhiệt: dành 5–10 phút cho xoay khớp, đi bộ chậm, thả lỏng cơ.
6. Bắt đầu chậm, tăng dần: khởi đầu chỉ cần 10 phút đi bộ, rồi tăng thời gian và cường độ từng tuần.
   

Kế hoạch tập luyện: Nguyên tắc FITT

a. Aerobic (Sức bền tim mạch)

• Tần suất: 3–5 ngày/tuần.
• Cường độ: vừa phải – bạn vẫn có thể nói chuyện khi tập.
• Thời gian: 30–60 phút, có thể chia thành 2–3 lần/ngày.
• Loại hình: đi bộ, đạp xe, bơi, tập máy tại chỗ.

b. Sức mạnh (tập kháng lực)

Rèn cơ giúp giảm mệt và hỗ trợ phổi. Tập 2 ngày/tuần, xen kẽ ngày nghỉ.

Các bài tập gợi ý (mỗi bài 10–15 lần, 2–3 lượt):

1. Ngồi xuống – đứng lên từ ghế (Squat ghế):
   • Ngồi ghế chắc chắn, đứng lên và ngồi xuống chậm rãi, không dùng tay vịn.
   • Tăng dần số lần theo sức.
     
2. Nhón gót :
   
   • Đứng gần tường hoặc ghế để giữ thăng bằng.
   • Nhón gót nâng người lên, giữ 1–2 giây, rồi hạ xuống.
     
3. Ngồi nâng gối:
   
   • Ngồi thẳng lưng, nâng một gối lên cao, hạ xuống.
   • Thực hiện luân phiên 2 chân.
     
4. Dang chân sang ngang:
   
   • Đứng, bám nhẹ vào lưng ghế.
   • Nâng chân sang ngang, giữ 1–2 giây rồi hạ xuống.
   • Thực hiện mỗi bên 10–15 lần.

👉 Những bài tập này đơn giản, ít dụng cụ, dễ làm tại nhà và vẫn hiệu quả.

5. Lịch mẫu tuần đầu tiên

Đây là một ví dụ về cách bạn có thể bắt đầu. Hãy lắng nghe cơ thể và điều chỉnh cho phù hợp.

Lời kết: Hành trình của bạn đã bắt đầu

Tập thể dục là “chìa khóa vàng” giúp bạn kiểm soát bệnh hô hấp. Hãy bắt đầu chậm, đều đặn, lắng nghe cơ thể. Thở đúng cách kết hợp vận động nhẹ nhàng sẽ giúp bạn giảm khó thở, tăng sức bền và tận hưởng cuộc sống năng động hơn.

Minh Dat Rehab