LƯỢNG GIÁ CHIỀU DÀI CƠ CHI DƯỚI

Cập nhật lần cuối vào 16/03/2023

Phi lộ: Trong quá trình thực hành lâm sàng, người viết nhận thấy nhiều bác sĩ, kỹ thuật viên vẫn chưa phân biệt về lượng giá tầm vận động khớp và chiều dài cơ. Trên thực tế lâm sàng, co rút các cơ hai/đa khớp ở chi dưới rất thường gặp và cần phân biệt rõ hạn chế tầm vận động là do tại khớp hay là do co rút tại cơ-gân để có hướng điều trị phù hợp.

Mục lục

CÁC CƠ GẤP HÁNG

  • Các cơ: Thắt lưng chậu, cơ căng mạc đùi, cơ may, cơ thẳng đùi

Nghiệm pháp Thomas

Tư thế khởi đầu

  • Nằm ngửa, dùng hai tay giữ háng bên chân kia gấp (để cho xương cùng và cột sống thắt lưng phẳng). 

Tư thế kết thúc

  • Chân được thử thả lỏng trên giường để duỗi háng thụ động. Đùi ở tư thế trung tính (không dạng/khép và xoay).
Hình 1: Đo chiều dài cơ gấp háng, tư thế khởi đầu
Hình 2: Đo chiều dài cơ gấp háng, tư thế kết thúc

Cảm giác cuối tầm (End Feel). 

  • Căng cơ thắt lưng – chậu – Chắc 

Đo lường

  • Trong trường hợp rút ngắn cơ gấp háng (thắt lưng chậu), góc giữa đường giữa nách và trục dọc xương đùi biểu thị mức độ co rút gập háng.
  • Nếu đùi chạm mặt giường, các cơ gấp háng (thắt lưng chậu) được cho là có chiều dài bình thường.
  • Nếu đùi không chạm giường, người lượng giá duỗi gối thụ động:
    • nếu đùi chạm giường, có thể cơ thẳng đùi bị rút ngắn làm hạn chế duỗi háng; 
    • nếu không có thay đổi tư thế, đánh giá cảm giác cuối tầm xem biến dạng gập háng là do co rút cơ (thắt lưng chậu) hay là do tại khớp.
    • Ghi chú: nếu ở giới hạn duỗi háng mà khớp háng ở tư thế dạng và xoay ngoài và/hoặc gấp gối, có thể do rút ngắn cơ may; nếu ở giới hạn duỗi háng mà khớp háng ở tư thế dạng, có thể do rút ngắn cơ căng mạc đùi.
Hình 3: Đùi không chạm mặt giường và Đùi chạm mặt giường khi duỗi gối
Hình 4: Đo lường góc (mất) duỗi háng

CƠ THẲNG ĐÙI (RECTUS FEMORIS)

Tư thế khởi đầu

  • Bệnh nhân nằm sấp. Để đặt xương chậu ở tư thế nghiêng sau, chân không được thử được đặt thòng ra khỏi mé giường, háng gập và bàn chân đặt lên nền. Chân được thử ở tư thế giải phẫu với gối duỗi (0°). Có thể đặt một tấm khăn dưới đùi để tránh đè ép lên xương bánh chè.

Tư thế kết thúc

  • Di chuyển gấp cẳng chân vào đùi đến tầm giới hạn gập gối. 
Hình 5: Tư thế khởi đầu đo chiều dài cơ thẳng đùi (1)
Hình 6: Tư thế kết thúc

Cảm giác cuối tầm (End Feel). 

  • Căng cơ thẳng đùi – Chắc 

Đo lường

  • Đo góc gập gối. Giảm chiều dài cơ thẳng đùi hạn chế tầm gập gối khi bệnh nhân nằm sấp.

Tư thế thay thế – Nghiệm pháp Ely

Tư thế khởi đầu

  • Bệnh nhân nằm sấp. Chân ở tư thế giải phẫu với gối duỗi (0°). Có thể đặt một tấm khăn dưới đùi chân được thử để tránh đè ép lên xương bánh chè.

Tư thế kết thúc

  • Di chuyển gấp cẳng chân vào đùi đến tầm giới hạn gập gối. Chú ý đến vận động thay thế: bệnh nhân nghiêng chậu ra trước và gấp háng để chùng cơ thẳng đùi qua khớp háng và do đó tăng độ gập gối.

Cảm giác cuối tầm (End Feel). 

  • Căng cơ thẳng đùi – Chắc 

Đo lường

  • Đo góc gập gối. Giảm chiều dài cơ thẳng đùi hạn chế tầm gập gối khi bệnh nhân nằm sấp.

Hình 7: Đo góc gập gối ở tư thế duỗi háng (Nghiệm pháp Ely)
Hình 8: Vận động thay thế: Nghiêng chậu và gập háng làm tăng góc gập gối

Tư thế thay thế  – Tư thế nghiệm pháp Thomas

Tư thế khởi đầu

  • Nằm ngửa, dùng hai tay giữ háng bên chân kia gấp (để cho xương cùng và cột sống thắt lưng phẳng). Háng chân được thử được để duỗi thụ động đến giới hạn vận động (thả lỏng xuống giường).

Tư thế kết thúc

  • Di chuyển gấp cẳng chân vào đùi đến tầm giới hạn gập gối để đánh giá sự rút ngắn của cơ thẳng đùi. 
Hình 9: Tư thế khởi đầu
HÌnh 10: Đo lường góc gập gối để đánh giá căng cơ thẳng đùi

Cảm giác cuối tầm (End Feel). 

  • Căng cơ thẳng đùi – Chắc 

Đo lường

  • Đo góc gập gối. Giảm chiều dài cơ thẳng đùi hạn chế tầm gập gối (<800).

CÁC CƠ HAMSTRING (Ụ NGỒI- CẲNG CHÂN)

Các cơ: 

  • Bán gân (Semitendinosus), 
  • Bám màng (Semimembranosus),
  • Nhị đầu đùi (Biceps Femoris)

Duỗi gối thụ động (Passive Knee Extension, PKE) ở tư thế nằm ngửa

  • Tên khác: Góc khoeo (popliteal angle)

Tư thế khởi đầu

  • Bệnh nhân nằm ngửa, háng gập 90°. Bệnh nhân giữ đùi ở tư thế này với hai tay (nếu bệnh nhân không thể giữ tư thế này thì người lượng giá cố định đùi). Gối gấp và cổ chân thư giãn.

Tư thế kết thúc

  • Trong khi giữ háng gập 90°, duỗi gối đến cuối tầm vận động để làm căng cơ hamstrings. Cổ chân vẫn giữ thư giãn.
Hình 11: Đo chiều dài cơ gấp gối, tư thế khởi đầu
Hình 12: Đo chiều dài cơ gấp gối, tư thế kết thúc

Cảm giác cuối tầm (End Feel). 

  • Căng cơ hamstring – Chắc 

Đo lường

  • Góc gập gối chứng tỏ độ dài cơ hamstring. Nếu gối không thể duỗi quá 20° , theo một số tài liệu thì chứng tỏ có căng cơ hamstring.

Tư thế thay thế – Ngồi

Tư thế khởi đầu

  • Ngồi ở mép giường, háng gập 90 độ (đùi ở tư thế ngang), cổ chân thư giãn.

Tư thế kết thúc

  • Trong khi giữ háng gập 90°, duỗi gối đến cuối tầm vận động để làm căng cơ hamstring. Cổ chân vẫn giữ thư giãn.
  • Tránh vận động thay thế: bệnh nhân nghiêng người ra sau để nghiêng chậu, duỗi háng.
Hình 13: Tư thế thay thế (ngồi)

Cảm giác cuối tầm (End Feel). 

  • Căng cơ hamstring – Chắc 

Nâng thẳng chân thụ động (Passive Straight Leg Raise, PSLR): 

  • Như nghiệm pháp Lasegue 

Tư thế khởi đầu

  • Nằm ngửa, thẳng chân. Ngồi ở mép giường, háng gập 90 độ (đùi ở tư thế ngang), cổ chân thư giãn.

Tư thế kết thúc

  • Gấp háng đến cuối tầm trong khi vẫn giữ duỗi gối để làm căng cơ hamstring. Cổ chân thư giãn gập lòng.

Cảm giác cuối tầm (End Feel). 

  • Căng cơ hamstring – Chắc 

Đo lường

  • Đo góc gấp háng thụ động. Bình thường khoảng 80°.
Hình 14: Đo chiều dài cơ hamstrings ở tư thế nghiệm pháp Lasegue

CƠ BỤNG CHÂN (GASTROCNEMIUS)

  • Là một cơ hai khớp (gối, cổ chân)

Tư thế khởi đầu

  • Đứng thẳng, chân ở tư thế giải phẫu, đối mặt với tường hoặc giường khám.

Tư thế kết thúc

  • Đặt chân kia lên trước và nghiêng người ra trước để đặt hai tay lên giường khám hoặc tường. Vẫn giữ bàn chân được lượng giá sát nền, các ngón chân hướng ra trước, gối duỗi trong khi cẳng chân nghiêng ra trước (gập mu cổ chân thụ động), làm căng cơ bụng chân.
Hình 15: Tư thế cuối tầm, đo chiều dài cơ bụng chân

Cảm giác cuối tầm (End Feel). 

  • Căng cơ hamstring – Chắc 

Đo lường

  • Đo góc gấp mu cổ chân thụ động. Hạn chế gấp mu chứng tỏ co rút cơ bụng chân.
Hình 16: Đo chiều dài cơ bụng chân

👋 Chào bạn!

Hãy nhập địa chỉ email của bạn để đăng ký theo dõi blog này và nhận thông báo về các bài mới qua email mỗi tuần.

MinhdatRehab

Gởi bình luận

Xin lỗi. Bạn không thể sao chép nội dung ở trang này