GIẢI PHẪU CHỨC NĂNG PHỨC HỢP VAI. CƠ VÀ HOẠT ĐỘNG CƠ

Xem lại phần 1: Giải phẫu chức năng phức hợp vai và khớp vai: Xương và khớp

Có thể chia các cơ ở vùng này làm hai nhóm: các cơ tác động lên xương bả vai và các cơ tác động lên xương cánh tay

CƠ VÀ HOẠT ĐỘNG CƠ LÊN XƯƠNG BẢ VAI

Các cơ tác động lên xương bả vai

Có 5 cơ chủ yếu chịu trách nhiệm cho vận động xương bả vai.

• Cơ thang (Trapezius)
• Cơ nâng vai (Levator scapulae)
• Cơ trám (Rhomboids)
• Cơ răng trước (Serratus anterior)
• Cơ ngực bé (Pectoralis minor)

Cơ	Dây thần kinh	Phân đoạn tủy sống
Thang	Thần kinh sọ não XI	C3, C4
Nâng vai	Lưng bả vai	C3, C4, C5
Trám	Lưng bả vai	C5
Răng trước	Ngực dài	C5, C6, C7
Ngực bé	Ngực giữa	C8, T1

Hoạt động cơ di chuyển xương bả vai

Các vận động của xương bả vai là nâng/hạ, kéo ra trước/kéo ra sau, xoay bả vai lên trên/xoay bả vai xuống dưới và nghiêng (tilt).

Vận động	Cơ chính	Vận động	Cơ chính
Nâng bả vai	Thang trên Nâng vai Trám lớn Trám bé	Hạ bả vai	Ngực bé Thang bó dưới Lưng rộng Dưới đòn
Kéo ra trước (khép)	Răng trước Ngực lớn Ngực bé	Kéo ra sau (dạng)	thang Trám lớn Trám bé
Xoay bả vai lên trên	Thang Răng trước	Xoay bả vai xuống dưới	Nâng vai Trám lớn, Trám bé

Các cơ nâng và xoay bả vai lên trên  là cơ thang trên (UT), cơ thang giữa (MT), cơ thang dưới (LT) và cơ răng trước (S)

Nâng và xoay bả vai xuống dưới: Cơ nâng vai (LS), Cơ trám lớn (RMa), Cơ trám bé (Rmi).

Các cặp phối lực (foce couple)

Một cặp lực được định nghĩa là các cơ kéo theo các hướng khác nhau để thực hiện cùng một vận động.

• Ví dụ: Trong trường hợp đai vai, cơ thang trên kéo lên, cơ thang dưới kéo xuống, và các sợi dưới của cơ răng trước kéo ngang ra ngoài. Tác động tổng hợp là xương bả vai xoay lên trên.
• Ví dụ khác: Sự kết hợp kéo xuống của cơ ngực bé, kéo vào trong của cơ trám và kéo lên trên của cơ nâng vai  tạo nên động tác xoay xương bả vai xuống dưới

XEM VIDEO:

CƠ VÀ HOẠT ĐỘNG CƠ LÊN XƯƠNG CÁNH TAY

Các cơ tác động lên xương cánh tay

Bốn cơ sau được gọi là các cơ chụp xoay (rotator cuff), vì có vai trò chính trong động tác xoay cánh tay và bám vào đầu trên xương cánh tay như một cái chụp/chóp.

Hoạt động cơ lên xương cánh tay

Các vận động của khớp ổ chảo- cánh tay là gập/duỗi, dạng/khép, xoay ngoài/xoay trong.

Bảng: tóm tắt các cơ hoạt động xương cánh tay

Vận động	Các cơ chính	Các cơ phụ
Gấp vai	Delta, bó trước	Quạ cánh tay Nhị đầu, đầu dài Ngực lớn, phần đòn
Duỗi vai	Lưng rộng	Tròn lớn Tam đầu, đầu dài Delta, bó sau
Dạng vai	Delta	Trên gai (giữ dạng) Nhị đầu, đầu dài
Khép vai	Ngực lớn	Lưng rộng Tròn lớn Tam đầu, đầu dài Delta, bó sau
Xoay ngoài vai	Dưới gai	Tròn bé  Delta, bó sau
Xoay trong vai	Dưới vai	Tròn lớn Ngực lớn Lưng rộng Delta, bó trước

Bảng: Phân bố thần kinh cho cơ vận động xương cánh tay

Cơ	Dây thần kinh	Phần đám rối	Phân đoạn tủy
Dưới vai	Dưới vai trên	Thân trên	C5, C6
Tròn lớn	Dưới vai dưới	Nhánh sau	C5, C6, C7
Ngực lớn	Ngực bên (ngoài)	Nhánh bên	C5, C6, C7
	Ngực giữa (trong)	Nhánh giữa	C8, T1
Lưng rộng	Ngực lưng	Nhánh sau	C6, C7, C8
Trên gai	Trên vai	Thân trên	C5,C6
Dưới gai	Trên vai	Thân trên	C5,C6
Delta	Nách		C5, C6
Tròn bé	Nách		C5, C6
Quạ- cánh tay	Cơ bì		C6, C7
Nhị đầu	Cơ bì		C, C6
Tam đầu	quay		C7, C

XEM VIDEO ÔN LẠI CÁC CƠ VÙNG VAI

HOẠT ĐỘNG PHỐI HỢP

Nhịp bả vai-cánh tay

Nếu không có vận động bả vai thì xương cánh tay chỉ có thể dạng và đưa lên trên 120 độ vì bị mỏm cùng vai chặn lại.

Do đó xương bả vai phải xoay để di chuyển mỏm cùng vai, bằng các cơ gắn với xương bả vai.

Một nhịp mô tả độ xoay của xương bả vai liên quan đến độ xoay của ổ chảo-cánh tay gọi là nhịp bả vai-cánh tay, với tỷ lệ là 2:1, nghĩa là cứ 2 độ xoay ổ chảo cánh tay ứng với một độ xoay của xương bả vai (180 độ có 60 độ của bả vai và 120 độ của ổ chảo-cánh tay)

Khi xương bả vai xoay 60 độ thì xương đòn cũng xoay 45 độ

Hoạt động phối hợp cơ delta-chụp xoay trong động tác dạng

Ở tư thế giải phẫu, tác dụng của cơ delta là kéo cánh tay lên trên.

Cơ có tác dụng dạng và nâng cánh tay là các chụp xoay và cơ delta.

Mặc dù cơ delta là cơ dạng mạnh nhất (>50%), nhưng không phải là cơ bắt đầu động tác dạng và gập mà là các cơ chụp xoay

Các cơ chụp xoay dạng và gập cánh tay đồng thời hạ đầu xương cánh tay xuống hố ổ chảo, hạn chế động tác kéo lên của cơ delta, nhờ đó, đưa cánh tay lên một góc thuận lợi cho hoạt động của cơ delta

Liên hệ bệnh lý: Hội chứng chạm

Mặt trên của khớp vai thường được gọi là vùng chạm (impingement area). Trên gân cơ trên gai (và chụp xoay) là bao hoạt dịch dưới mỏm cùng vai và dây chằng quạ-mỏm cùng vai. Mặt dưới của mỏm cùng vai và dây chằng này tạo một cung và là nơi xảy ra sự “chạm” với gân cơ trên gai khi tay đưa lên trên và có thể kích thích nếu chèn ép đủ lâu và đủ mạnh, tạo nên hội chứng chạm .

MinhDatRehab Tổng hợp và biên dịch.

XEM VIDEO CÁC CƠ CHÓP XOAY: