Là khả năng duy trì kiểm soát tư thế và thăng bằng; duy trì kiểm soát vận động cơ thể trong không gian
Xuất phát từ các tương tác động giữa – nhận cảm, nhận thức và hoạt động vận động
Phụ thuộc vào hoạt động chức năng nguyên vẹn của mỗi thành phần trên
Theo Rood, có bốn mức độ kỹ năng vận động (tăng dần):
Vận động (Mobility)
Định nghĩa: (vận động dịch chuyển)- khả năng chuyển từ một tư thế này sang tư thế khác, chân đế và/hoặc trọng tâm đang thay đổi
Ví dụ: lăn, ngữa sang ngồi, ngồi sang đứng, dịch chuyển
Các đặc trưng của khiếm khuyết- không thể khởi đầu vận động hoặc duy trì vận động qua tầm vận động, vận động không điều hợp tốt, vận động suy giảm khi yêu cầu kiểm soát tư thế và kháng trọng lực gia tăng
Làm vững, ổn định (Stability)
Định nghĩa: (kiểm soát tư thế tĩnh)- khả năng duy trì sự vững/ổn định tư thế và định hướng với tâm khối nằm trên chân đế và cơ thể không vận động. Chân đế cố định.
Ví dụ: Khả năng duy trì một tư thế tĩnh- nằm sấp chống khuỷu, tư thế bốn điểm, ngồi, quỳ, đứng
Các đặc trưng của khiếm khuyết: không thể giữ một tư thế ổn định, lắc lư tư thế quá mức, chân đế rộng, tư thế đưa tay ra hoặc giữ tay, mất thăng bằng
Vận động có kiểm soát (Controlled mobility)
Định nghĩa: (kiểm soát tư thế động)- khả năng duy trì ổn định tư thế và định hướng với tâm khối trên chân đế trong khi các bộ phận của cơ thể đang vận động, chân đế cố định
Ví dụ: chuyển trọng lượng, vươn tới trong khi ở trong tư thế kháng trọng lực
Các đặc trưng của khiếm khuyết: không thể duy trì hoặc kiểm soát tư thế trong các vận động của thân mình hoặc chi thể, mất thăng bằng
Kỹ năng (Skill)
Định nghĩa: Khả năng thực hiện sự phối hợp nhất quán các chuỗi vận động của chi trên và chi dưới để thăm dò và tương tác với môi trường vật lý và xã hội. Trong vận động di chuyển, tâm khối đang vận động và chân đế đang thay đổi.
Ví dụ: đi hai chân, vươn tay và thao tác đồ vật
Các đặc trưng của khiếm khuyết: các vận động kém điều hợp, thiếu chính xác, mất kiểm soát, không nhất quán và hao phí năng lượng.
Các hoạt động chuẩn bị cho dáng đi
Các mục tiêu cho các hoạt động chuẩn bị dáng đi
Nhằm chuẩn bị bệnh nhân đạt tư thế dựng thẳng người
Cải thiện sức mạnh, công và sức bền
Tăng hoặc duy trì ROM
Cải thiện chức năng vận động
Gia tăng tích hợp cảm giác
Hướng dẫn bệnh nhân di chuyển các chi thể bị bệnh lý
Phát triển làm vững/ổn định tư thế ở tư thế ngồi /đứng
Phát triển khả năng dịch chuyển giữa các tư thế
Phát triển khả năng di chuyển trong các tư thế
Cải thiện kiểm soát thân mình và xương chậu
Phát triển kiểm soát thăng bằng tĩnh và động
Tiến triển của các hoạt động chuẩn bị cho dáng đi
Tiến triển chung là: từ chân đế rộng hơn và trọng tâm thấp hơn đến chân đế nhỏ hơn và trọng tâm cao hơn
Các mức độ từ thấp đến cao – lăn, nằm sấp chống khuỷu, sấp chống bàn tay, bốn điểm, nằm ngửa gập gối háng, bắt cầu, ngồi, quỳ, bán quỳ, đứng hai chân và chịu lực lên hai tay, đứng
Các dấu hiệu của hạ huyết áp khi đứng thẳng (tư thế): buồn nôn, chóng mặt, đầu lâng, giảm huyết áp.
Có thể chỉ định các hoạt động với giường nghiêng xoay trước khi đứng nếu các triệu chứng trên nghiêm trọng
Hướng dẫn / tư vấn các cẩn trọng về chịu trọng lượng, nếu có
Đứng tĩnh có định thời gian (60 giây)
Kháng trở bằng tay ở tư thế tĩnh
Kháng trở bằng tay với vận động
Đứng thăng bằng động
Chuyển trọng lượng sang bên
Chuyển trọng lượng ra trước/ra sau
Đặt tay trước sau và chuyển trọng lượng
Hỗ trợ một tay
Nâng hông (hip hiking)
Đứng nâng hạ gót (push ups)
Bước một bước tới/lui
Tiến về trước (đi)
Quay người
Các hoạt động thanh song song nâng cao
Tiến về trước có kháng
Bước lui
Bước ngang
Bước ngang chéo chân (braiding)
Bước lên bục (ra trước và sang bên)
Tiến triển dáng đi: trong nhà / ngoài trời
Trong nhà: tập sử dụng dụng cụ trợ giúp cho dáng đi trên bề mặt bằng, lên / xuống cầu thang, mở cửa, đi qua cửa ra vào, thang máy, các kỹ thuật khi ngã (di chuyển trên sàn)
Ngoài trời: hướng dẫn và tập luyện về mở cửa và đi qua các ngưỡng ngoài trời, sử dụng dụng cụ trợ giúp trên đường đất / bề mặt không bằng phẳng, lên / xuống cầu thang, lề đường, đường dốc, băng qua đường trong thời gian đèn giao thông báo hiệu, di chuyển lên xuống xe và phương tiện giao thông công cộng.
Các cân nhắc tiến triển của dáng đi để tăng độ khó của vận động
Tăng tiến mức hoạt động
Tăng tiến sang một dụng cụ trợ giúp kém vững hơn đến không cần dụng cụ
Giảm chiều dài bước
Tăng tốc độ đi
Giảm chân đế
Thêm kháng trở khi đi
Tăng tốc / giảm tốc
Thay đổi các bề mặt khác nhau
Nhiều tác vụ (nhiệm vụ kép)
MinhDat Rehab
Admin PHCN-Online.com và Yhocphuchoi.com, kênh YouTube PHCN Online. Bút danh Y học: Minh Dat Rehab. Bút danh văn nghệ: Mạc Đình