KHÁM KHỚP HÁNG. PHẦN 2: ĐO LƯỜNG VÀ CÁC TEST ĐẶC BIỆT

Xem lại Khám khớp Háng. Phần 1: Các bước cơ bản

CÁC TEST ĐẶC BIỆT

Các test đặc biệt nhằm mục đích đánh giá bất thường về cấu trúc và chức năng của khớp háng và các thành phần xung quanh.

Đánh giá độ mềm dẻo

Các cơ gấp háng: Thomas Test

(Iliacus, Psoas Major, Tensor Fascia Latae, Sartorius, Rectus Femoris)

Mềm dẻo cơ thẳng đùi: Ely’s test

Test này cũng dùng đánh giá đau do kích thích thần kinh đùi.

Mềm dẻo cơ căng cân đùi (Dải chậu chày, ITB): Ober’s Test

Mềm dẻo các cơ hamstring: Góc khoeo

Các test đánh giá kích thích, yếu cơ

Test cơ hình lê (tháp)

Bệnh nhân nằm nghiêng, người khám gấp, khép và xoay trong đùi. Dương tính khi căng đau sau mông, có thể lan xuống đùi. Yêu cầu bệnh nhân dạng và xoay ngoài đùi (đưa gối đến ngực người khám) để gây co cơ hình lê. Nếu đau là dương tính.

Yếu cơ dạng háng: Trendelenburg:

Yếu các cơ dạng háng (mông nhỡ, mông nhỏ, cơ căng cân đùi) bên chân tựa/chống gây hạ xương chậụ bên chân không tựa hoặc nghiêng người bên tựa để bù trừ, dáng đi Trendelenburg.

Test đánh giá sự toàn vẹn của khớp háng:

Patrick’s Test (FABER)

Còn được gọi là FABER test: viết tắt các chữ đầu của Flexion- Abduction- External rotation, gập- dạng- xoay ngoài

Dương tính khi đau, hạn chế, chứng tỏ:

• Bệnh lý khớp háng (chạm đùi- ổ cối, femoroacetabular impingement)
• Co thắt cơ thắt lưng chậu
• Bệnh khớp cùng chậu (SI joint)

Test chạm FADIR

• Viết tắt của chữ: Flexion−adduction−internal rotation (Gấp- Khép- Xoay trong)
• Test dương tính khi tái tạo triệu chứng của bệnh nhân
• Có thể dùng lực ép khớp kết hợp xoay để đánh giá sự toàn vẹn của khớp, sụn viền…

Test lăn súc gỗ (log roll test)

• Là một test lượng giá bệnh lý trong khớp háng, có thể dùng để loại trừ các bệnh lý ngoài khớp háng.
• Bệnh nhân nằm ngửa, đặt tay lên giữa đùi và nhẹ nhàng lăn đùi xoay trong và xoay ngoài đến cuối tầm vận động. So sánh hai bên.
• Bất thường nếu: (1) đau – Bệnh lý trong khớp, như viêm, nhiễm trùng, chấn thương; (2) tiếng click – rách sụn viền ổ cối; (3) tăng tầm vận động – lỏng lẻo dây chằng.

Galeazzi Test

So sánh hai gối khi cho bệnh nhân nằm ngửa gập gối háng. Đánh giá sự ngắn chi tại đùi/cẳng chân (có thể do trật khớp háng, gãy xương hoặc lệch chiều dài xương thực thụ.

Ortolani & Barlow

• Thường được dùng để sàng lọc phát hiện loạn sản khớp háng/bán trật khớp háng ở trẻ sơ sinh.
• Xem thêm bài Loạn sản khớp háng trong quá trình phát triển (DHD)/trật khớp háng bẩm sinh

ĐO LƯỜNG

Đo chiều dài chi

Chiều dài tuyệt đối:

Đo từ gai chậu trước trên đến mắt cá trong

Chiều dài tương đối:

Đo từ rốn đến mắt cá trong: ngắn chi giả hiệu do lệch xương chậu

Chiều dài xương đùi:

Chiều dài tuyệt đối:

Đo từ mấu chuyển lớn đến khe khớp gối ngoài

Chiều dài tương đối:

Đo từ gai chậu trước trên đến khe khớp gối ngoài

Đo vòng đùi…

LƯỢNG GIÁ CHỨC NĂNG

Xem Phần 1.

Một số lưu ý thêm:

Trong các hoạt động hàng ngày thông thường, tầm vận động khớp háng cần thiết là gập 120 độ, dạng 20 độ và xoay ngoài 20 độ. Vận động khớp háng thường phối hợp với vận động vùng thắt lưng-chậu để đạt kết quả mong muốn.

Các hoạt động đòi hỏi gập háng lớn hơn 90 độ gồm quỳ, ngồi trên sàn bắt chéo chân, ngồi ghế, mặc quần hoặc buộc giày. Ngoài ra có thể kể thêm lên và xuống cầu thang, đạp xe đạp tuỳ theo độ cao bậc cấp hoặc vị trí chỗ ngồi. 

Các hoạt động chuỗi đóng như đứng lên, ngồi xuống đòi hỏi hoạt động của các cơ duỗi háng (hướng tâm hoặc ly tâm), trong khi các động tác chuỗi mở như mặc quần, đưa chân lên xuống bậc cấp đòi hỏi hoạt động của các cơ gập háng (hướng tâm hoặc ly tâm).

Các cơ dạng háng tham gia chủ yếu ở chân trụ trong khi đứng một chân để giữ xương chậu nằm ngang, như khi đi, chạy, đá bóng.