KHÁM THẦN KINH CHI TRÊN Ở MỨC KHOANH TUỶ VÀ RỄ CỔ

Cập nhật lần cuối vào 16/03/2023

Khám thần kinh chi trên là một phần không thể thiếu của thăm khám cột sống cổ, để xác định vị trí của rễ thần kinh (root level) hoặc tổn thương ở tuỷ sống cổ (spinal level), có thể do thoái hóa đốt sống hoặc thoát vị đĩa đệm hoặc chấn thương…

Xem lại: KHÁM CỘT SỐNG CỔ. PHẦN 1: CÁC BƯỚC CƠ BẢN
KHÁM CỘT SỐNG CỔ. PHẦN 2: CÁC NGHIỆM PHÁP ĐẶC BIỆT

Thông qua đánh giá cơ lực, cảm giác và phản xạ ở các chi trên, ta có thể xác định mức tuỷ/rễ bị bất thường. Nhắc lại rằng ở cột sống cổ, các dây thần kinh C1 đến C7 đi ra phía trên các đốt sống cùng tên. Rễ thần kinh C8 đi ra giữa thân đốt sống C7 và T1, và rễ thần kinh T1 đi ra bên dưới thân đốt sống T1. Bài viết minh hoạ các cơ chủ chốt, vùng cảm giác chính và phản xạ được đánh giá cho từng mức tuỷ/rễ ở vùng cổ.

(Lưu ý là khám vận động, cảm giác cho tổn thương thần kinh trung ương ở não sẽ có một số khác biệt, không xác định cơ hoặc vùng cảm giác chủ chốt, mà đánh giá thường theo hướng từ gốc đến ngọn chi).

Mục lục

MỨC TUỶ/RỄ C2–C4

Các rễ thần kinh C1–C4 khó thăm khám, và các tổn thương những rễ này thường chứng tỏ một bệnh lý nặng. Cơ hoành được phân bố bởi các rễ C3, C4, và C5, mà chủ yếu là từ C4. Tổn thương tuỷ sống ở mức này trở lên có thể dẫn đến không thể hít vào được, gây rối loạn hô hấp nặng và thường cần trợ giúp thông khí.

Vận động C2–C4

Nâng bả vai có kháng hai bên. Đánh giá (bậc 3-5) được thực hiện ở tư thế ngồi hoặc đứng (Hình 1). Yếu cơ nâng bả vai chứng tỏ một bệnh lý nghiêm trọng. Động tác này có sự tham gia của các cơ: cơ Thang (dây thần kinh sọ XI), cơ Nâng vai (rễ C3, C4 và đôi khi C5) và các cơ nâng vai phụ (cơ trám lớn, trám bé).

Cảm giác C2–C4

Khoanh da (dermatomes) cảm giác của C2, C3, và C4 là vùng phía sau đầu và cổ. Bởi vì những rễ này không có khoanh cơ (myotome) rõ ràng, chẩn đoán bệnh lý rễ cổ trên thường dựa vào các bất thường ở khoanh da này.

Hình 1: (a) Nâng bả vai có kháng. (b) Các cơ nâng bả vai: cơ thang (CN XI), cơ nâng vai, cơ trám lớn và trám bé.

Hình 2: Khoanh cảm giác cổ và ngực trên.

MỨC TUỶ/RỄ C5

Vận động

Cơ nhị đầu, là cơ gấp khuỷu tay, được phân bố bởi dây thần kinh cơ bì và đại diện cho mức rễ C5. Nhiều tác giả cũng xem cơ delta, được phân bố bởi dây thần kinh nách, là một cơ C5 chủ chốt. Bệnh nhân gập khuỷu với cẳng tay ngửa hoàn toàn. Kháng lại chuyển động này với bàn tay của bạn đặt trên mặt trước giữa cẳng tay.

Cảm giác

Vùng cảm giác chính của C5 là bên ngoài hõm khuỷu.

Phản xạ

Phản xạ gân cơ nhị đầu.

MỨC TUỶ/RỄ C6

Vận động

Cơ duỗi cổ tay (duỗi cổ tay quay dài và ngắn) được phân bố bởi dây thần kinh quay và đại diện cho mức rễ C6.

Cảm giác

Vùng cảm giác chính của C6 là bờ trước đầu xa của ngón tay cái.

Phản xạ

Phản xạ gân cơ cánh tay quay được sử dụng để đánh giá mức tuỷ/rễ C6.

MỨC TUỶ/RỄ C7

Vận động

Cơ tam đầu cánh tay (duỗi khuỷu tay) được đánh giá để xác định mức rễ C7 (Hình 5). Cơ tam đầu được phân bố bởi dây thần kinh quay.

Cảm giác

Vùng cảm giác chính của C7 nằm ở đầu xa ngón giữa.

Phản xạ

Phản xạ gân cơ tam đầu được sử dụng để đánh giá mức tuỷ/rễ C7.

MỨC TUỶ/RỄ C8

Vận động

Cơ gấp các ngón tay dài (flexor digitorum profundus), được phân bố bởi các dây thần kinh giữa và dây trụ, được sử dụng để đánh giá mức rễ C8. (Ngoài ra có thể sử dụng cơ khép ngón cái, thần kinh trụ.)

Cảm giác

Vùng cảm giác chính của C8 nằm ở đầu tận ngón út.

Phản xạ

Phản xạ cơ gập ngón tay (finger flexor jerk) thường ít được sử dụng trên lâm sàng.

MỨC TUỶ/RỄ T1

Vận động

Các cơ dạng ngón trỏ và ngón út (cơ dạng ngón út, cơ gian cốt mu tay thứ nhất) được khám để đánh giá mức rễ T1 (Hình 7). Những cơ này được phân bố bởi dây thần kinh trụ.

Cảm giác

Vùng cảm giác chính của T1 nằm ở mặt trong của cánh tay ngay trên khuỷu tay.

Phản xạ

Không có.

MỨC RỄ/TUỶ TỪ T2-T12

Các mức rễ ngực chủ yếu được đánh giá qua cảm giác và các vùng cảm giác chính ở ngay cạnh đường giữa thân như hình 8. Một ngoại lệ là vùng cảm giác chính T2, nằm cạnh trước trong của nách.

Xem thêm: 

KHÁM CỘT SỐNG NGỰC

VIDEO: KHÁM THẦN KINH TAY- CHÂN

👋 Chào bạn!

Hãy nhập địa chỉ email của bạn để đăng ký theo dõi blog này và nhận thông báo về các bài mới qua email mỗi tuần.

MinhdatRehab

Gởi bình luận

Xin lỗi. Bạn không thể sao chép nội dung ở trang này