PHI LỘ:
Đau đầu gối là một dấu hiệu đến khám rất thường gặp trên lâm sàng. Đa số thầy thuốc nghĩ ngay đến các vấn đề nội khoa, ngoại khoa đã học hoặc gặp qua như thoái hoá khớp, tổn thương dây chằng chéo trước, sụn chêm … Tuy nhiên, một tỷ lệ khá lớn đau đầu gối là do quá tải cơ học quanh khớp, dẫn đến các tình trạng như viêm bao hoạt dịch, tổn thương gân cơ. Nhân một trường hợp học viên lúng túng khi chẩn đoán một nữ bệnh nhân đau gối, xin lược dịch một bài viết đơn giản (vì dành cho người bệnh) về viêm bao hoạt dịch đầu gối, với mong muốn để bạn đọc nghĩ đến nhiều hơn những chẩn đoán như vậy.
MinhDat Rehab
Viêm bao hoạt dịch đầu gối xảy ra khi có kích ứng hoặc viêm ở một trong các bao hoạt dịch ở đầu gối.
Bao hoạt dịch (bursa) là những bao nhỏ chứa đầy chất lỏng giúp giảm ma sát giữa hai bề mặt. Có thể tìm thấy chúng trên khắp cơ thể, và nằm giữa xương và cơ, hơi giống như ổ bi.
Chúng cho phép các cơ di chuyển tự do khi co và giãn mà không bị căng hoặc ma sát quá mức.
Viêm bao hoạt dịch đầu gối dẫn đến đau và sưng, thường gặp nhất là ngay bên dưới, phía sau hoặc bên cạnh đầu gối.
Mục lục
Nguyên nhân của bệnh viêm bao hoạt dịch đầu gối
Các nguyên nhân phổ biến của bệnh viêm bao hoạt dịch đầu gối bao gồm:
Tác động lặp lại
Một nguyên nhân phổ biến là đè ép thường xuyên lên bursa. Nếu bao hoạt dịch khớp gối bị ép liên tục, ví dụ như trong thời gian dài hoặc thường xuyên, nó sẽ phản ứng bằng cách tạo ra thêm dịch để bảo vệ đầu gối khỏi bị chấn thương. Điều này làm cho bao hoạt dịch sưng lên dẫn đến viêm bao hoạt dịch khớp gối.
Ma sát lặp lại
Viêm bao hoạt dịch đầu gối thường do ma sát lặp đi lặp lại lên bao. Các hoạt động liên quan đến đá hoặc nhảy nhiều như bóng rổ hoặc bóng đá làm cho các cơ thường xuyên cọ xát trên bao hoạt dịch khi hoạt động có thể gây kích ứng và viêm dẫn đến viêm bao hoạt dịch đầu gối.
Căng cơ
Một tình huống khác mà đầu gối chịu áp lực lặp đi lặp lại là khi bị căng cơ. Nếu một cơ bị căng, nó sẽ đẩy ép xuống bao bên dưới, làm xẹp nó, có thể dẫn đến viêm bao hoạt dịch đầu gối.
Chấn thương đầu gối
Một va đập đột ngột, trực tiếp vào đầu gối, chẳng hạn chấn thương thể thao hoặc một tai nạn, có thể tác động lực đủ mạnh lên bao hoạt dịch làm nó bị viêm.
Sưng khớp gối
Những người bị sưng khớp gối từ trước có nguy cơ bị viêm bao hoạt dịch đầu gối cao hơn. Chất dịch quá mức trong khớp gối, ví dụ như do chấn thương đầu gối, viêm khớp hoặc bệnh gút có thể di chuyển vào bao, làm bao sưng lên. Trên thực tế, viêm khớp là nguyên nhân phổ biến nhất của viêm bao hoạt dịch cơ bám màng phía sau đầu gối
Các triệu chứng của viêm bao hoạt dịch đầu gối
Các triệu chứng phổ biến nhất của viêm bao hoạt dịch đầu gối là:
Đau khu trú ở gối
Viêm bao hoạt dịch ở gối thường phát triển dần dần, thay đổi và có xu hướng gây đau nhức chứ không gây đau gối dữ dội.
Sưng gối
Thường có thể sờ thấy sưng bao hoạt dịch, mềm, dễ bị ép, có thể thay đổi về kích thước.
Cứng khớp gối
Đau khi gập hoặc duỗi thẳng gối do viêm bao hoạt dịch có thể gây hạn chế vận động khớp gối.
Các triệu chứng của viêm bao hoạt dịch đầu gối thường lúc có lúc không nên đôi khi khó chẩn đoán chính xác. Đôi khi chỉ khi các bệnh lý khác đã được loại trừ thì bệnh viêm bao hoạt dịch đầu gối mới được chẩn đoán.
Các vị trí thường gặp của viêm bao hoạt dịch đầu gối
Các loại viêm bao hoạt dịch đầu gối thường gặp
Có khoảng 11 bao hoạt dịch đầu gối nằm xung quanh khớp và viêm bao hoạt dịch có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trong số các bao hoạt dịch đầu gối này.
Năm loại viêm bao hoạt dịch đầu gối phổ biến nhất là:
Viêm bao hoạt dịch trước xương bánh chè (Prepatellar Bursitis)
Một vị trí phổ biến của viêm bao hoạt dịch đầu gối là mặt trước của đầu gối, được gọi là viêm bao hoạt dịch trước xương bánh chè, hay thường được gọi là Đầu gối Người nội trợ (Housemaids Knee), gây đau và sưng ở phía trước đầu gối
Viêm bao hoạt dịch đầu gối trước xương bánh chè là một vấn đề thường gặp đối với những người phải quỳ gối trong thời gian dài, ví dụ người lót thảm, lót mái vì áp lực liên tục đi qua bao hoạt dịch.
2. Viêm bao hoạt dịch các cơ chân ngỗng (Pes Anserine bursitis)
Viêm bao hoạt dịch các cơ chân ngỗng xảy ra ở mặt trong của đầu gối. Bao hoạt dịch các cơ chân ngỗng nằm ở giữa dây chằng bên trong và các gân cơ thon, cơ may và cơ bán gân ở phía trong đầu gối.
Viêm bao hoạt dịch các cơ chân ngỗng của đầu gối thường xuất hiện do hoạt động quá mức và thường gặp ở những người chạy bộ.
3. Viêm bao hoạt dịch cơ bán màng (Semimembranosus bursitis)
Viêm bao hoạt dịch cơ bán màng gây đau và sưng phía sau đầu gối, thường giống như quả cam, thường được gọi là nang Bakers hoặc nang hố khoeo.
Bao hoạt dịch khoeo nằm phía sau gối giữa một trong các gân của cơ hamstring, cơ bán màng và cơ bụng chân.
Viêm bao hoạt dịch sau đầu gối thường do chấn thương đầu gối hoặc viêm khớp.
4. Viêm bao hoạt dịch dưới xương bánh chè (Infrapatellar Bursitis)
Viêm bao hoạt dịch dưới xương bánh chè xảy ra ngay phía dưới xương bánh chè và thường được gọi là đầu gối Giáo sĩ (Clergyman’s knee) (do hay quỳ gối).
Viêm bao hoạt dịch dưới đầu gối có thể liên quan đến bao hoạt dịch dưới bánh chè nông (nằm giữa da và gân bánh chè) hoặc bao hoạt dịch dưới bánh chè sâu (nằm sau gân bánh chè để tạo lớp đệm giữ xương bánh chè và xương chày phía sau).
5. Viêm bao hoạt dịch dải chậu chày (Iliotibial Bursitis)
Viêm bao hoạt dịch đầu gối xảy ra ở mặt ngoài của gối. Bao hoạt dịch dải chậu chày nằm giữa dải chậu chày và mặt ngoài mâm chày, ngay dưới đầu gối.
Viêm bao hoạt dịch dải chậu chày đôi khi bị chẩn đoán nhầm là hội chứng dải chậu chày.
Điều trị viêm bao hoạt dịch đầu gối
Điều trị viêm bao hoạt dịch đầu gối sẽ hơi khác nhau tùy thuộc vào bao hoạt dịch nào bị ảnh hưởng nhưng thường gồm sự kết hợp của:
Nghỉ ngơi
Tránh các hoạt động gây áp lực lên bao hoạt dịch ở gối hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bạn.
Chườm lạnh
Thường xuyên chườm lạnh có thể giúp giảm sưng và đau đầu gối do viêm bao hoạt dịch (cấp).
Các phương pháp vật lý trị liệu như siêu âm, điện trị liệu, hồng ngoại cũng có thể giúp giảm đau.
Thuốc
Các thuốc chống viêm có thể giúp giảm sưng đau do viêm bao hoạt dịch đầu gối
Hút dịch & Tiêm
Nếu bao hoạt dịch khớp gối sưng to, có thể cần hút bớt dịch, có thể kèm theo tiêm thuốc gây tê cục bộ và corticosteroid để giúp giảm đau và viêm.
Bài tập kéo dãn
Vì căng cơ thường là một yếu tố góp phần gây ra viêm bao hoạt dịch đầu gối, bài tập này giúp kéo dãn các cơ xung quanh để giảm lực ép và ma sát qua bao hoạt dịch khớp gối.
Bài tập làm mạnh cơ
Cải thiện sức mạnh, tầm vận động và sự ổn định của gối có thể giúp giảm các triệu chứng viêm bao hoạt dịch đầu gối và ngăn ngừa tái phát về sau. Cần khắc phục các mất thăng bằng cơ nếu có.
Miếng đệm đầu gối dạng gel
Nếu quỳ gối làm trầm trọng thêm tình trạng viêm bao hoạt dịch đầu gối của bạn, thì việc đeo miếng đệm đầu gối dạng gel có thể giúp đệm êm đầu gối và giảm áp lực qua bao hoạt dịch.
Phẫu thuật
Nếu các triệu chứng vẫn tồn tại dù đã áp dụng các biện pháp trên (hiếm gặp), có thể cần phẫu thuật để lấy bỏ bao hoạt dịch đầu gối bị ảnh hưởng.
Tham khảo từ Knee Bursitis
PS:
… Nữ bệnh nhân kể trên bị sưng phía trước dưới gối, sờ không nóng nhiều và có cảm giác xôm xốp, đau nhẹ. Hỏi kỹ thì cô thường lên xuống cầu thang, đứng liên tục một thời gian dài (đều là những hoạt động không tốt cho khớp gối), và đặc biệt là hay quỳ gối để chơi với con còn nhỏ. Cô bị viêm bao hoạt dịch dưới xương bánh chè, và đỡ đau nhanh sau 1 tuần khi được điều trị vật lý tại chỗ (hồng ngoại, siêu âm …) kết hợp tư vấn về chế độ vận động sinh hoạt.