Nghe bác sĩ chẩn đoán con mắc dị tật bàn chân khoèo (clubfoot) là một cú sốc với bất kỳ cha mẹ nào. Nỗi lo lớn nhất thường là: “Liệu con có đi lại bình thường được không? Có phải phẫu thuật phức tạp không?”
Tin tốt là bàn chân khoèo là một trong những dị tật bẩm sinh có khả năng điều trị thành công cao nhất – và giải pháp lại đơn giản, ít xâm lấn.
XEM THÊM: TẬT BÀN CHÂN KHOÈO (CLUBFOOT)
Bài viết này sẽ chia sẻ những sự thật quan trọng về dị tật bàn chân khoèo và phương pháp Ponseti – kỹ thuật đã thay đổi cuộc đời của hàng trăm ngàn trẻ em trên thế giới.
1: Dị tật phổ biến đến ngạc nhiên, và không phải lỗi của cha mẹ
Bàn chân khoèo là dị tật cơ xương khớp nghiêm trọng phổ biến nhất ở trẻ sơ sinh. Trên toàn thế giới, cứ 1000 trẻ sinh ra thì có khoảng 1 đến 2 trẻ mắc dị tật này. Điều đó có nghĩa là mỗi năm có từ 150.000 đến 200.000 trẻ em chào đời với đôi chân khoèo. Nguyên nhân của dị tật này là sự kết hợp của các yếu tố di truyền và môi trường.
Điều quan trọng nhất mà các bậc cha mẹ cần biết là: dị tật bàn chân khoèo không phải do bất cứ điều gì họ đã làm hay không làm trong thai kỳ. Đây không phải là lỗi của bạn. Yếu tố di truyền đóng một vai trò rõ rệt; ví dụ, nếu người cha hoặc một đứa con trước đó bị bàn chân khoèo, khả năng đứa con thứ hai mắc dị tật này tăng lên 1/35.
Để củng cố thêm niềm tin, hãy nhớ rằng rất nhiều vận động viên nổi tiếng thế giới như huyền thoại bóng đá Mia Hamm hay nhà vô địch trượt băng nghệ thuật Kristi Yamaguchi đều sinh ra với dị tật bàn chân khoèo. Họ đã được điều trị thành công và tiếp tục có một sự nghiệp phi thường, chứng minh rằng dị tật này không hề cản bước tương lai của con bạn.
2: “Phép màu” không đến từ dao kéo, mà từ đôi tay và bột bó
Trước đây, việc điều trị bàn chân khoèo thường dựa vào các ca phẫu thuật lớn và phức tạp. Tuy nhiên, các phương pháp này thường để lại di chứng lâu dài, khiến bàn chân của trẻ trở nên đau đớn, cứng khớp và bị viêm khớp khi đến tuổi vị thành niên và trưởng thành.
Ngày nay, “tiêu chuẩn vàng” để điều trị là phương pháp Ponseti – một kỹ thuật nhẹ nhàng, ít xâm lấn và hiệu quả đáng kinh ngạc. Phương pháp này bao gồm ba giai đoạn chính:
• Giai đoạn 1 (Nắn chỉnh & Bó bột): Bác sĩ sẽ nhẹ nhàng nắn chỉnh bàn chân của trẻ để kéo giãn các dây chằng và gân bị co rút, sau đó bó một lớp bột từ ngón chân lên đến đùi để giữ chân ở đúng vị trí. Quá trình này được lặp lại hàng tuần, thường kéo dài từ 5 đến 8 tuần.
• Giai đoạn 2 (Cắt gân gót): Khoảng 90% trường hợp cần thực hiện một thủ thuật nhỏ, ngoại trú để kéo dài gân Achilles (gân gót). Bác sĩ sẽ rạch một đường rất nhỏ để cắt gân, giúp bàn chân có thể gập lên linh hoạt hơn.
• Giai đoạn 3 (Mang nẹp): Đây là giai đoạn duy trì kết quả, có vai trò quyết định đến sự thành công lâu dài.
Khi được thực hiện đúng cách bởi các chuyên gia được đào tạo, phương pháp Ponseti có thể điều chỉnh hoàn toàn dị tật với tỷ lệ thành công lên tới 98%.
3: Thử thách lớn nhất không phải là bó bột, mà là… đôi giày
Nhiều gia đình nghĩ rằng sau khi tháo bột là hành trình điều trị đã kết thúc. Nhưng thực tế, giai đoạn thử thách và quan trọng nhất lại chính là việc mang nẹp giữ (một đôi giày được nối với nhau bằng một thanh ngang). Đây là chìa khóa để ngăn ngừa bàn chân quay trở lại vị trí cũ.
Lịch trình mang nẹp rất khắt khe: trẻ phải mang nẹp 23 giờ mỗi ngày trong 3 tháng đầu tiên, sau đó chỉ cần mang vào ban đêm và khi ngủ trưa cho đến khi được 4 đến 5 tuổi. Đây là giai đoạn khó khăn nhất đối với các gia đình, nhưng cũng là giai đoạn quyết định thành công của cả quá trình. Các số liệu đã chứng minh điều này một cách rõ ràng:
Tái phát chỉ xảy ra ở 6% gia đình tuân thủ hoàn toàn giai đoạn mang nẹp nhưng lại lên tới 80% ở các gia đình không thể hoàn thành giai đoạn này.
Sự kiên trì và tuân thủ của cha mẹ trong việc cho con mang nẹp chính là yếu tố duy nhất và quan trọng nhất đảm bảo thành công lâu dài cho việc điều trị.
4: Tái phát là điều phổ biến, nhưng không phải là thất bại
Ngay cả khi đã nắn chỉnh thành công, cuộc chiến lâu dài nhất chính là ngăn bàn chân quay trở lại vị trí cũ. Điều này là do dị tật bàn chân khoèo có xu hướng tái phát tự nhiên rất mạnh. Một phân tích hệ thống cho thấy tỷ lệ tái phát trung bình là khoảng 30%, nghĩa là cứ 3 bệnh nhân thì có 1 người bị tái phát ở một mức độ nào đó.
Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là phương pháp điều trị đã thất bại. Tái phát được xem là một đặc tính cố hữu của dị tật này, không phải là một sai lầm trong điều trị. Nguy cơ tái phát cao nhất trong vài năm đầu đời và giảm dần theo thời gian.
Điều quan trọng nhất là các trường hợp tái phát hoàn toàn có thể được điều trị tốt bằng cách lặp lại phương pháp Ponseti (bó bột lại). Trong một số trường hợp tái phát dai dẳng, một cuộc phẫu thuật nhỏ chuyển gân có thể được thực hiện. Đây được coi là một phần dự kiến của phương pháp Ponseti, chứ không phải là một thất bại. Vì vậy, thay vì xem tái phát là một thất bại, hãy coi đó là một bước có thể quản lý được trong một hành trình dài hơn.
5: Đây là một vấn đề toàn cầu có thể giải quyết được
Khoảng 80% trẻ bị bàn chân khoèo sinh ra ở các quốc gia có nguồn lực hạn chế, nhưng trước đây chưa đến 15% được điều trị. Hậu quả là hơn một triệu trẻ phải sống chung với một khuyết tật hoàn toàn có thể phòng ngừa.
Phương pháp Ponseti mang lại hy vọng: chi phí thấp, kỹ thuật đơn giản, có thể được thực hiện hiệu quả bởi nhân viên y tế được đào tạo. Các tổ chức như Global Clubfoot Initiative đang hợp tác để hiện thực hóa tầm nhìn đến năm 2030: mọi trẻ sinh ra với bàn chân khoèo đều có thể đi lại và chạy nhảy tự do.
Điều trị bàn chân khoèo đòi hỏi sự kiên trì, đặc biệt trong giai đoạn mang nẹp, nhưng phần thưởng là một cuộc đời trọn vẹn cho trẻ. Câu chuyện này nhắc chúng ta rằng đôi khi, giải pháp thay đổi cuộc đời đến từ một ý tưởng đơn giản và tình yêu bền bỉ của gia đình.
Minh Dat Rehab (với sự hỗ trợ của AI)
