Cập nhật lần cuối vào 18/08/2023
Các mẫu vận động PNF (PNF patterns) được mô tả bởi Knott và Voss là những mẫu vận động khối liên quan đến các vận động xoay và chéo của chi trên, chi dưới, thân trên, thân dưới, và cổ.
Các mẫu chéo được bắt đầu với các cơ ở tư thế kéo dài. Sau đó các cơ co, di chuyển phần cơ thể qua tầm vận động đến tư thế làm ngắn. Các kỹ thuật của PNF có thể được sử dụng với bất kỳ mẫu PNF nào.
Hai mẫu vận động chéo ở chi chính được gọi là mẫu chéo 1 (diagonal 1, D1) và mẫu chéo 2 (diagonal 2, D2).
Các mẫu vận động chi được gọi tên theo hướng vận động xảy ra ở khớp gần (như vai) và vận động đưa đến khi thực hiện mẫu đó. Mỗi mẫu chéo được chia tiếp thành hướng gấp và duỗi.
Các mẫu chéo chi gồm các mẫu chi trên, UE (uppper extremity) và các mẫu chi dưới, LE (lower extremity).
Chẳng hạn, trong mẫu D1 gấp của chi trên (UE), vai di chuyển thành tư thế gấp và trong D1 duỗi, vai di chuyển đến tư thế duỗi. Các khớp ở giữa có thể gấp hoặc duỗi. Các mẫu tay và chân duỗi thẳng được sử dụng để nhấn mạnh thành phần gần của mẫu và huy động thân mình hoạt động nhiều hơn. Khi các khớp ở giữa ở tư thế gấp, các thành phần ở giữa hoặc đầu xa của chi được nhấn mạnh nhiều hơn. Các mẫu chi trên sẽ được mô tả ở tư thế nằm ngửa.
Mục lục
CÁC MẪU CHI TRÊN (UE PATTERNS)
UE D1 Gấp và UE D1 Duỗi
Mẫu UE D1 Gấp
Mẫu UED1 gấp gồm gấp/khép/xoay ngoài vai.
Tay khởi đầu ở tư thế duỗi hơi cạnh thân, cách hông khoảng một nắm tay. Vai duỗi/dạng/xoay trong với cẳng tay quay sấp, cổ tay nghiêng trụ. Người trị liệu yêu cầu người bệnh “hãy nắm chặt tay tôi và kéo lên” vai đối diện.
Mẫu UE D1 Duỗi
Mẫu UE D1 duỗi di chuyển theo hướng đảo ngược của mẫu gấp và gồm duỗi/dạng/xoay trong.
Bệnh nhân bắt đầu với tay gấp với khớp khuỷu ngang quá đường giữa thân ở mức mũi. Cẳng tay xoay ngửa với cổ tay và các ngón gập, cổ tay nghiêng quay. Người trị liệu yêu cầu bệnh nhân “hãy mở bàn tay ra và đẩy xuống”. Mẫu UE D1 gấp thường được nghĩ như là thực hiện chức năng đưa thức ăn vào miệng và UE D1 duỗi như là chức năng phản ứng bảo vệ ở tư thế ngồi.
UE D2 Gập và UE D2 Duỗi
Mẫu UE D2 gập gồm vai gấp/dạng/xoay ngoài.
Tay bắt đầu duỗi qua bên kia với khớp khuỷu ở đường giữa, cẳng tay quay sấp, cổ tay và các ngón gấp, cổ tay nghiêng trụ. Người trị liệu yêu cầu bệnh nhân “hãy nâng cổ tay và cánh tay lên”.
Mẫu UE D2 duỗi ngược lại với mẫu gấp và gồm vai duỗi/khép/xoay trong.
Tay bắt đầu ở tư thế gấp vai cách tai cùng bên khoảng một nắm tay. Vai xoay ngoài, cẳng tay quay ngửa, cổ tay duỗi và nghiêng quay, các ngón duỗi. Người trị liệu yêu cầu bệnh nhân “hãy nắm chặt tay tôi và kéo xuống qua bên kia”.
Để dễ nhớ, có thể hình dung mẫu D2 gập như là ném bó hoa cưới qua vai cùng bên và D2 duỗi như là tra kiếm vào vỏ.
Sự phối hợp sau có thể giúp học viên nhớ các kết hợp vận động ở chi trên. Các mẫu gấp gấp luôn luôn đi kèm với xoay ngoài vai, quay ngửa cẳng tay, và nghiêng quay ở khớp cổ tay. Ngược lại, các mẫu duỗi chi trên luôn luôn đi kèm với xoay trong vai, quay sấp cẳng tay, và nghiêng trụ ở khớp cổ tay.
CÁC MẪU CHI DƯỚI (LE PATTERNS)
LE D1 Gấp và LE D1 Duỗi
Các mẫu chi dưới (LE) có thể được mô tả ở tư thế nằm ngửa nhưng sẽ lên quan đến các vận động chức năng ở tư thế ngồi và đứng.
Mẫu LE D1 gồm háng gấp/khép/xoay ngoài.
Chân bắt đầu ở tư thế duỗi thẳng với gót chân thẳng hàng với vai cùng bên. Khớp háng dạng, xoay trong. Bàn chân gấp lòng và vặn ngoài. Bệnh nhân được yêu cầu “hãy nâng bàn chân lên và kéo chân qua bên kia”. Gấp gối thường kèm các vận động chức năng và do đó, là hướng vận động chung của khớp giữa trong mẫu này. Đây là vận động được sử dụng để bắt chéo chân này qua chân kia ở tư thế ngồi hay đưa bàn chân lên bàn tay đối diện để tháo giày. Nếu bệnh nhân nằm ngửa, chân đưa lên cao (không trung) khi gối và bàn chân di chuyển đến khớp háng bên đối diện.
Mẫu LE D1 duỗi, gồm háng duỗi/dạng/xoay trong.
Chân bắt đầu với gối và háng gập, háng xoay ngoài. Bàn chân gập mu và xoay trong. Bệnh nhân được yêu cầu “hãy đạp bàn chân xuống dưới và ra ngoài”. Vận động này giống như giai đoạn tựa của dáng đi và đứng dậy từ tư thế ngồi. Khi kết thúc của mẫu vận động, khớp háng và gối duỗi với cổ chân gập lòng và xoay ra ngoài.
LE D2 Gập và LE D2 Duỗi
Mẫu LE D2 gập gồm háng gấp/dạng/xoay trong.
Chân bắt đầu với tư thế gối và háng duỗi, háng xoay ngoài. Để đưa gối qua đường giữa của cơ thể, chân bên kia ở tư thế dạng. Bàn chân gấp lòng và vặn trong. Người trị liệu yêu cầu bệnh nhân “hãy kéo bàn chân lên và đưa chân ra ngoài”. Mẫu LE D2 gấp không thường được sử dụng như các mẫu LE khác nhưng là một cách để gợi nên xoay ngoài bàn chân kèm gập mu, một kết hợp vận động khó ở bệnh nhân bị đột quỵ.
Mẫu LE D2 duỗi là đảo nghịch của mẫu gập, gồm háng duỗi/khép/xoay ngoài.
Tư thế bắt đầu với háng và gối gấp, háng dạng. Háng xoay trong và cẩn thận tránh căng quá mức ở mặt trong gối. Bệnh nhân được yêu cần “hãy đạp bàn chân xuống và vào trong”. Ở tư thế đứng, vận động này tương tự như một cú tạt bóng ngang của cầu thủ.
Ghi chú: Tài liệu này được MinhdatRehab biên soạn và dịch thuật từ các tài liệu tiếng Anh để hướng dẫn kỹ thuật cho khoá Cử nhân Vật lý trị liệu từ 2014. Các cá nhân và website đăng lại xin đính kèm nguồn tác giả hoặc website. Cám ơn
MinhdatRehab
Tài liệu tham khảo chính:
- Neurologic Interventions for Physical Therapy, 2nd edition. Suzanne “Tink” Martin, Mary Kessler. Saunder Elsevier. 2012. (Chương 9, Proprioceptive Neuromuscular Facilitation)
- PNF in Practice, 3rd edition, An Illustrated Guide. Susan S. Adler, Dominiek Beckers, Math Buck. Springer Medizin Verlag. 2008.
Cảm ơn thầy ạ.videos rất cụ thể