Cập nhật lần cuối vào 14/10/2023
Một trường hợp lâm sàng đau mặt ngoài khớp háng …
Mục lục
Khám chủ quan
Đối tượng
- Nữ 38 tuổi
- Thuận chân phải
Bệnh sử (HPC)
- Đau hông và đùi bên phải lan đến đầu gối
- Khởi phát khoảng 1 tháng trước
- Thức dậy với cảm giác đau sau một ngày đi mua sắm cả ngày
Tiền sử (PMH)
- Thừa cân (BMI 27)
- Đau cổ và đau đầu
Các đặc tính liên quan đến đau
Các yếu tố tăng đau
- Đi lại
- Ngủ nằm nghiêng bên phải
- Ngủ trên nệm cứng
Các yếu tố làm dịu đau
- Nghỉ ngơi và chườm đá
Ban đêm
- Thức dậy thường xuyên, đặc biệt là khi nằm nghiêng sang bên phải hoặc nghiêng về bên trái với háng phải khép và tựa gối lên nệm.
Ban ngày
- Đau trong và sau khi đứng và đi bộ trong thời gian dài
Sức khỏe chung
- Thừa cân.
- Không báo cáo có vấn đề gì khác.
- Không sử dụng bất kỳ loại thuốc nào
Thái độ / mong muốn
- Không chắc liệu việc điều trị có giúp giảm đau ngay lập tức hay không, nhưng hy vọng rằng ít nhất sẽ có thể ngủ ngon hơn.
- Do ban đêm bị đau và cháu nhỏ hay quấy khóc nên chị không ngủ được nhiều và cảm thấy mệt mỏi
Đo lường đau và rối loạn chức năng
(Đúng ra là NRS chứ không phải VAS, người dịch)
- Mức đau VAS hiện tại lúc nghỉ, trước khi hoạt động = 2
- Mức đau VAS bình thường khi bị đánh thức vào ban đêm = 8
- Mức đau VAS bình thường trong và sau khi hoạt động trong tuần trước = 7
- Mức đau VAS nặng nhất trong tuần qua = 9.
- Thang đo chức năng chi dưới (Lower Extremity Functional Scale) 48/80 (Binkley và cộng sự 1999)
XEM THÊM:
Khám khách quan
Quan sát tư thế đứng
- Thừa cân rõ
- Hông rộng nhưng hai gối chạm vào nhau
- Tư thế vẹo ngoài hai gối và cổ chân
- Bàn chân quay sấp với cung dọc gan chân bình thường.
Sờ
- Mặc dù nhiệt độ da xung quanh hông và dọc theo đùi có vẻ bình thường, nhiệt độ của mặt sau của mấu chuyển lớn hơi cao hơn một chút.
- Ấn đau dải chậu chày và lồi xương mặt sau mấu chuyển lớn, với cảm giác lùng nhùng xung quanh vị trí của túi thanh mạc (Hoppenfield 1986)
Chiều dài cơ
- Cơ căng mạc đùi (Tensor fasciae latae) – căng
- Cơ mông nhỡ (Gluteus medius) – căng
- Cơ mông nhỏ (Gluteus minimus) – căng
Lượng giá chức năng, bao gồm ROM và cơ lực
- Đi với dáng đi Trendelenburg và bàn chân quay sấp
- Khó nâng hông đối diện khi đứng và khi đi (VAS tăng lên 4)
- Gập và khép háng trong thì đu của chân phải khi đi chậm có thể nghe và sờ thấy tiếng bật ở bên hông phải, trong khi thì chống của chân phải thì đau và khó giữ khung chậu hai bên ngang bằng (nghĩa là dấu Trendelenburg dương tính).
- Dạng háng có kháng cản ở tư thế nằm ngửa cho thấy cơ lực bên phải giảm
- Khả năng vận động của khớp có vẻ bình thường, mặc dù kết hợp gập, khép và xoay trong của khớp háng (ở tư thế nằm ngửa) có cảm giác căng và kèm theo đau mặt ngoài háng và đau dọc theo mặt ngoài đùi
- Chênh lệch chiều dài chân tuyệt đối (True leg length discrepancy) (Hoppenfield 1986). Chân trái ngắn hơn chân phải gần 3 cm
XEM THÊM: KHÁM KHỚP HÁNG. PHẦN 2: ĐO LƯỜNG VÀ CÁC TEST ĐẶC BIỆT
Câu Hỏi & trả lời
Câu hỏi
- Dựa trên thông tin được trình bày, chẩn đoán tạm thời của bạn là gì?
- Những dấu hiệu và triệu chứng nào dẫn bạn đến chẩn đoán này, và cơ chế nào có thể góp phần gây ra vấn đề?
- Bạn sẽ giải quyết những vấn đề này như thế nào trong kế hoạch điều trị của mình?
- Những vấn đề phổ biến/tình trạng bệnh lý và ít phổ biến nào cần được loại trừ?
- Các yếu tố cơ sinh học có thể góp phần vào tình trạng hiện tại là gì?
- Những mong đợi của bệnh nhân sẽ ảnh hưởng như thế nào đến việc điều trị của bạn?
- Bệnh nhân có thể có những lợi ích từ việc giới thiệu đến các chuyên gia y tế khác hay không?
XEM BÀI VIẾT: HỘI CHỨNG ĐAU MẤU CHUYỂN LỚN: CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ
Gợi ý trả lời
1. Dựa trên thông tin được trình bày, chẩn đoán tạm thời của bạn là gì?
Viêm túi thanh mạc mấu chuyển lớn (Trochanteric bursitis)
2. Những dấu hiệu và triệu chứng nào dẫn bạn đến chẩn đoán này, và cơ chế nào có thể góp phần gây ra vấn đề?
Khớp háng kêu (snapping hip) không phải là hiếm gặp trong các hoạt động như lên xuống cầu thang, và không gây ra các triệu chứng chính (đau). Tuy nhiên, yếu của cơ mông nhỡ, căng của cơ căng cân đùi và sự chênh lệch về chiều dài chân có thể gây thêm áp lực mô mềm lên túi thanh mạc và sự cọ sát trong quá trình di chuyển. Cơ chế này có thể dẫn đến cảm giác nhức nhối trong trường hợp nhẹ và đau dữ dội hơn trong trường hợp viêm và phù nề túi thanh mạc mấu chuyển lớn. Mặc dù cảm giác sờ sưng nề quanh túi thanh mạc có thể gợi ý viêm túi thanh mạc, bằng chứng hiện tại cho thấy sự liên quan của cơ mông nhỡ hoặc cơ cơ mông nhỏ với các triệu chứng ở mấu chuyển lớn hơn là túi thanh mạc (Alvarez-Nemegyei & Canoso 2004).
(Và do đó hiện nay được gọi là hội chứng đau mấu chuyển lớn thay vì là viêm túi thanh mạc mấu chuyển lớn, người dịch).
3. Bạn sẽ giải quyết những vấn đề này như thế nào trong kế hoạch điều trị của mình?
Giảm thiểu lực ép cục bộ lên vùng mấu chuyển lớn bằng cách đặt một chiếc gối giữa hai chân và giữ tư thế dạng háng khi nằm nghiêng trên giường có thể phòng ngừa thức giấc vào ban đêm. Ngoài ra, một tấm nệm mềm hơn và một tấm chăn gấp đặt phía trên xương chậu có thể làm giảm áp lực lên vùng mấu chuyển lớn khi nằm nghiêng về bên đau.
Điều trị có thể bao gồm:
- Chườm lạnh, xoa bóp nhẹ tại chỗ để giảm sưng và đau, đồng thời cải thiện cung cấp máu tại chỗ bám tận của cơ lên mấu chuyển lớn
- Kéo giãn cơ căng mạc đùi và dải chậu chày, đồng thời tăng cường sức mạnh cho cơ mông nhỡ và cơ mông nhỏ, giúp giải quyết tình trạng mất cân bằng cơ. Giảm thiểu tình trạng đè ép và cọ xát mô có khả năng làm giảm kích ứng và viêm.
- Điều chỉnh hoạt động, đi giày phù hợp và giảm cân có thể giúp giảm thiểu nguy cơ quá tải mô.
4. Những vấn đề phổ biến/tình trạng bệnh lý và ít phổ biến nào cần được loại trừ?
- Hội chứng cọ xát dải chậu chày là một nguyên nhân thường gặp của đau mặt ngoài đầu gối và có thể kết hợp với đau dọc theo dải chậu chày, mặc dù tình trạng này thường gặp hơn trong các môn thể thao sức bền (Ellis và cộng sự 2007). Các yếu tố như yếu cơ dạng háng và sự căng của dải chậu chày có thể gây ra sự đè nén và ma sát của các mô với lồi cầu ngoài của xương đùi, đặc biệt là trong tầm 30 độ gập gối và xoay trong của xương chày (Fairclough et al 2006). Mặc dù khác với viêm túi thanh mạc mấu chuyển lớn (hoặc viêm điểm bám cơ), việc điều trị hội chứng dải chậu chày cũng khá tương tự nhau.
- Các nguyên nhân ít gặp hơn của đau mặt ngoài đùi và gối là đau lan từ các mô thần kinh hoặc cột sống thắt lưng, hoặc bệnh lý gân cơ nhị đầu đùi. Các nguyên nhân không thể bỏ sót là tổn thương dây thần kinh mác chung, hoặc ở những người trẻ hơn, là trượt chỏm xương đùi hoặc bệnh Perthes ’(Brukner & Khan 2001b).
5. Các yếu tố cơ sinh học có thể góp phần vào tình trạng hiện tại là gì?
- Cùng với các yếu tố sinh cơ học như sự chênh lệch về chiều dài chân, sự mất cân bằng cơ bắp, và các vấn đề về vẹo ngoài và quay sấp bàn chân, béo phì có thể làm tăng lực ép khi đi bộ và lên xuống cầu thang.
6. Những mong đợi của bệnh nhân sẽ ảnh hưởng như thế nào đến việc điều trị của bạn?
- Thực hiện chương trình tập luyện tại nhà thường xuyên, chườm đá trước khi đi ngủ và giảm lực đè ép bằng cách giữ tư thế dạng háng khi ngủ có thể giúp làm giảm kích thích. Cải thiện giấc ngủ và ít mệt mỏi hơn có thể giúp giữ tư thế xương chậu đúng khi đi.
7. Bệnh nhân có thể có những lợi ích từ việc giới thiệu đến các chuyên gia y tế khác hay không?
- Bên cạnh điều trị vật lý trị liệu, thuốc giảm đau NSAID hoặc tiêm corticosteroid có thể giúp làm giảm các triệu chứng. Giày dép và dụng cụ chỉnh hình bàn chân phù hợp có thể hỗ trợ giảm thiểu sự xoay trong của xương chày trong khi đi.
- Siêu âm chẩn đoán có thể hỗ trợ đánh giá các mô mềm trong vùng mấu chuyển lớn để xác định chẩn đoán. Chụp X-quang có thể loại trừ trượt chỏm xương đùi hoặc bệnh Perthes.
MinhdatRehab, Lược theo:
Clinical case studies in physiotherapy. Lauren Jean Guthrie. 2009, Elsevier Limited.